مهم‌ترین راه تشخیص کمخونی، دادن آزمایش خون است. اما این مشکل، علائمی هم دارد که در مطلب زیر به آن‌ها پرداخته‌ایم. ضمناً در ادامه، به راه‌های غلبه بر کمخونی نیز اشاره کرده‌ایم که امیدواریم از آن‌ها بهره بگیرید.
کمخونی به کاهش هموگلوبین خون از مقدار طبیعی گفته می‌شود. این حالت بر اثر برخی بیماری‌ها، مصرف غذاهای تصفیه شده و سوءتغذیه حاصل می‌شود. کمخونی، از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که انسان به آن مبتلا می‌شود. گلبول‌های قرمز، وظیفه حمل اکسیژن را به بافت‌ها بر عهده دارد. حدود صد میلیون گلبول قرمز در روز ساخته می‌شود که برای تولیدشان به پروتئین، آهن، ویتامین ب 12، ویتامین C و اسید نولیک نیاز است و اصلی‌ترین مواد برای تولید هموگلوبین که ماده قرمز خون است، پروتئین و آهن است. گلبول قرمز به طور متوسط 120 روز در خون زندگی میکند و سپس تخریب می‌شود.
کاهش تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان، ناشی از نقص در مغز استخوان یا کاهش آهن، ویتامین‌ها و پروتئین در خون است که از جمله عوامل و علت‌های کمخونی هستند. از دست دادن شدید گلبول‌های قرمز بر اثر آسیب و خونریزی، از دیگر علل است. در کنار این علل، می‌توان از کاهش شیره معده و اسید هیدروکلریک که برای هضم و جذب آهن و پروتئین‌ها مورد نیاز هستند نام برد. فشارهای روانی، اضطراب و ناراحتی نیز با اختلال در ترشح اسیدهیدروکلریک می‌تواند به کمخونی منجر شود.
انگل‌ها و کرم‌های روده‌ای نیز از علل کمخونی است، کرم قلاب‌دار، نماتود و کرم‌های پهن مانند کرم کدو از این کرم‌ها هستند. از علائم انگل‌ها و کرم‌های روده‌ای، می‌توان به خارش مقعد، بی قراری در طول شب، کابوس دیدن، اسهال، هوای بازدمی بدبو و تمایل دائمی به مصرف غذا اشاره کرد. مصرف سیر و هویج خام خرد شده در کنار درمان دارویی برای مقابله با کرم‌ها و انگل‌ها توصیه می‌شود.
بیماران مبتلا به کمخونی، معمولاً از ضعف، خستگی، کاهش انرژی و گیجی شکایت دارند. چشمان گود افتاده، زیر چشم سیاه رنگ، خستگی، کاهش حافظه و یادگیری، ایجاد تنگی نفس در فعالیت‌های سبک، سردرد، تأخیر در ترمیم زخم، تپش قلب و افسردگی، از سایر علائم کمخونی است. در کمخونی، ممکن است پوست و غشاهای مخاطی کم رنگ شده، ناخن‌ها شکننده شود و گوشه دهان هم زخم شود.
تغذیه، نقش مهم و اساسی در درمان کمخونی دارد. مصرف غذاهای تصفیه شده مانند شکر سفید، نان سفید، برنج بدون سبوس، قند و چای باعث محروم کردن بدن از آهن و ویتامین‌های گروه «ب» می‌شود، بهتر است آهن از راه منابع طبیعی تأمین شود.
* رژیم غذایی مصرفی باید قلیایی باشد.
* تأکید بر استفاده از سبزیجات و میوه‌جات خام غنی از آهن است، سبزیجات غنی از آهن شامل: اسفناج، پیازچه، کدو، هویج، ترب، تربچه، چغندر، کرفس، گوجه فرنگی و سیب زمینی است، میوه‌های غنی از آهن شامل: موز، سیب، انگور سیاه، زردآلو، آلو، کشمش و توت فرنگی است.
* موز علاوه بر آهن، اسیدنولیک و ویتامین «ب ـ12» نیز دارد؛ بنابراین به عنوان یک ماده غذایی مناسب در درمان کمخونی مطرح است.
* رژیم غذایی بیمار باید حاوی پروتئین کافی باشد، برای تأمین پروتئین با کیفیت بالا، می‌توان از شیر، پنیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و تخم مرغ استفاده کرد.
* مصرف ویتامین «ب ـ12» در درمان و پیشگیری از کمخونی مفید است، این ویتامین در پروتئین‌های حیوانی و خصوصاً جگر و قلوه یافت می‌شود.
* رژیم غذایی حاوی مقادیر مناسبی از گوشت، معمولاً با مقادیر بالای هموگلوبین و افزایش تعدد گلبول‌های قرمز همراه است، ولی مصرف گوشت به مقدار زیاد می‌تواند خطرناک باشد.
* لبنیات مانند شیر و پنیر به میزان نیم لیتر در روز، تخم مرغ، بادام زمینی، سویا و گندم کامل از منابع ویتامین «ب ـ12» است که می‌تواند جایگزین مصرف مقادیر زیاد گوشت شود.
* مصرف مقادیر زیاد ویتامین «ث» برای جذب آهن ضروری است. برای تأمین این مقادیر از ویتامین «ث»، مصرف حداقل دو وعده مرکبات و سایر مواد غذایی سرشار از ویتامین «ث» در روز توصیه شده است.
* چغندر و آب چغندر برای درمان کمخونی بسیار مناسب است. آب چغندر حاوی پتاسیم، فسفر، کلسیم، سولفور، ید، آهن، مس، کربوهیدرات، مقادیر کمی پروتئین، ویتامین «ب ـ1»، «ب ـ2»، «ب ـ3»، «ب ـ6» و ویتامین «ث» است. آب چغندر باعث بهبود عملکرد گلبول‌های قرمز خون شده و اکسیژن‌رسانی بافت‌ها را بهبود می‌بخشد.
* بیمار باید در ابتدای رژیم، آب میوه‌جات تازه به مدت پنج روز استفاده کند. آب میوه‌جات باید در 3 وعده روزانه و با فواصل پنج ساعت مصرف شود.
* نوشیدن 8 تا 10 لیوان آب در طول روز سفارش شده است.
* مصرف ترکیب سیب قرمز رنده شده، عرق بیدمشک و عسل، اثر بسیار مفیدی دارد.
* از بین سایر مواد غذایی می‌توان به گندم کامل، برنج قهوه‌ای، جو کامل، لوبیا، سویا، تخم آفتابگردان، کشک که با حاوی بودن مقادیر زیادی آهن و ویتامین «ب ـ12» بسیار سودمند هستند، اشاره کرد.
* مصرف عسل بسیار مفید است. عسل علاوه بر آهن، سرشار از مس نیز است که در جذب آهن تأثیر بسزایی دارد.
* بیمار تا حد ممکن باید از مصرف شکر سفید، قند، آرد سفید و محصولات آن، چای، قهوه، غذاهای تصفیه شده، نوشابه، غذاهای سرخ شده و نانی که خمیرش خوب عمل نیامده باشد مانند بربری و لواش پرهیز کند.
سایر اقدامات در درمان کمخونی:
* استفاده از حمام آب سرد، یک یا دو بار در روز و شستشوی شکم با آب سرد به صورت روزانه و کمپرس آب سرد سفارش می‌شود.
* استفاده از ماساژ بدن برای یک بار در هفته بسیار مفید است.
* پیاده روی سریع، انجام حرکات ورزشی هوازی مثل شنا و دوچرخه سواری، انجام حرکات یوگا، تنفس عمیق در هوای پاک و حمام آفتاب به اندازه کم، در این بیماری جایگاه خاصی دارند.
* استراحت کافی و خواب عمیق برای بیماری ضروری است.
* استفاده از بادکش روی کتف، یا سایر استخوان‌های پهن بدن برای تحریک خون‌سازی در این استخوان‌ها بسیار مفید است.
قبل از صبحانه: 25 عدد کشمش یا مویز
صبحانه: 30 گرم (یک قوطی کبریت) پنیر کم چربی+ نان گندم یا جو کامل به اندازه 2 کف دست + 1 عدد گردو + یک لیوان شیر کم چربی شیرین شده با عسل
میان وعده یک: یک لیوان آب میوه تازه
ناهار: 7 قاشق برنج کامل + 60 گرم (2 قوطی کبریت) گوشت قرمز یا مرغ به صورت کبابی یا آب‌پز + یک کاسه ماست + سبزی خوردن تازه
میان وعده 2: یک لیوان آب میوه یا سبزیجات تازه
شام: یک عدد تخم مرغ + یک بشقاب سالاد سبزیجات تازه + جوانه گندم یا لوبیا به همراه آب لیمو و روغن زیتون.
